หูหนวกถาวรจากเยื่อหุ้มสมองอักเสบ รู้ให้ทันก่อนสายเกินไป

โรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ (Meningitis) คือการติดเชื้อและอักเสบของเยื่อบาง ๆ รอบสมองและไขสันหลัง สาเหตุส่วนใหญ่เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย ไวรัส หรือเชื้อรา ซึ่งหากเกิดจากแบคทีเรีย อาการจะรุนแรงและอาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น การสูญเสียการได้ยินได้ และถือว่าเป็นภาวะแทรกซ้อนที่พบได้บ่อยและอาจส่งผลให้เป็นถาวรได้หากไม่ได้รับการรักษาอย่างรวดเร็ว

เยื่อหุ้มสมองอักเสบทำให้สูญเสียการได้ยินได้อย่างไร?

การติดเชื้อแบคทีเรียในเยื่อหุ้มสมองสามารถแพร่กระจายได้ 2 ช่องทางดังนี้:

1. ทางกระแสเลือด (Hematogenous spread) เชื้อแพร่กระจายผ่านหลอดเลือดเข้าสู่หูชั้นใน
2. ทางท่อยูสเตเชียน (Eustachian tube) เชื้อแพร่จากหูชั้นกลางเข้าสู่หูชั้นใน 

โดยเมื่อเชื้อเข้าสู่หูชั้นใน จะส่งผลทำลาย:

• เส้นประสาทสมองคู่ที่ 8 (Vestibulocochlear nerve) ซึ่งช่วยในเรื่องสมดุลของร่างกายและการได้ยิน
• โครงสร้างภายในหูชั้นใน

ทำให้เกิดการสูญเสียการได้ยินแบบถาวร ซึ่งเป็นการสูญเสียการได้ยินชนิดประสาทรับเสียงบกพร่อง (Sensorineural Hearing Loss)  หรือที่เรียกกันโดยทั่วไปว่า “หูหนวก” หรือ “หูดับ”

สถิติและข้อมูลจากงานวิจัย

มีงานวิจัยหลายชิ้นระบุไว้ว่า:

• ผู้ป่วยโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบที่เกิดจากเชื้อชนิดแบคทีเรีย มีความเสี่ยงเกิดภาวะสูญเสียการได้ยินถาวรสูงถึง 10-30% เนื่องจากเชื้อโรคสามารถทำลายเส้นประสาทหู หรือโครงสร้างภายในหูชั้นในได้อย่างรวดเร็ว
• เด็กเล็กหากไม่ได้รับการรักษาทันทีอาจส่งผลต่อพัฒนาการทางภาษา การเรียนรู้ และการเข้าสังคมในระยะยาว
  

ผลกระทบระยะยาวของการสูญเสียการได้ยินในเด็ก

การสูญเสียการได้ยินในวัยเด็กอาจส่งผลกระทบต่อพัฒนาการหลายด้าน หากไม่ได้รับการดูแลและฟื้นฟูอย่างเหมาะสม โดยสามารถส่งผลกระทบด้านต่างๆดังนี้ :​

1. ผลกระทบด้านพัฒนาการทางภาษาและการสื่อสาร

• การพูดล่าช้า
• การออกเสียงผิดปกติ
• ความเข้าใจภาษาลดลง
• ทักษะการสื่อสารบกพร่อง

2. ผลกระทบด้านการเรียนรู้และพฤติกรรม

• ปัญหาการเข้าใจบทเรียน
• สมาธิสั้น
• แสดงพฤติกรรมที่ผิดปกติ

3. ผลกระทบด้านจิตใจและสังคม

• รู้สึกโดดเดี่ยว
• ความมั่นใจลดลง
• ปัญหาการปรับตัวทางสังคม

📌 หมายเหตุ: ยิ่งเกิดในเด็กเล็ก (ต่ำกว่า 2 ปี) ผลกระทบจะรุนแรงมากขึ้น เนื่องจากเป็นช่วงวิกฤตของการพัฒนาภาษา

❗️คำเตือน:
หากคุณหรือบุตรหลานมีอาการ ไข้สูงเฉียบพลัน ปวดศีรษะอย่างรุนแรง คอแข็ง ซึมลง หรือหมดสติ อย่ารอช้า!
ควรรีบไปพบแพทย์ทันที เพราะการรักษาอย่างรวดเร็วเป็นกุญแจสำคัญในการลดความเสี่ยง สูญเสียการได้ยินถาวร และ ภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงอื่นๆ

การสูญเสียการได้ยินเนื่องจากเยื่อหุ้มสมองอักเสบในผู้ใหญ่

การเกิดภาวะเยื่อหุ้มสมองอักเสบจากเชื้อแบคทีเรียบางชนิดอาจทำลายเส้นประสาทที่เกี่ยวข้องกับการได้ยิน ทำให้สูญเสียการได้ยินได้ โดยผู้ป่วยอาจได้ยินเพียงบางส่วนหรือไม่ได้ยินเลยทั้งหมด ส่งผลกระทบต่อ

• การสื่อสารในชีวิตประจำวัน
• การทำงานและอาชีพ
• คุณภาพชีวิตโดยรวม
• ปัญหาสุขภาพจิต

การวินิจฉัยโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ

1. การซักประวัติและตรวจร่างกาย

• มีประวัติไข้สูง ปวดศีรษะ คอแข็ง
• ตรวจระบบประสาท
• ตรวจหาการอักเสบที่เยื่อหุ้มสมอง

2. การตรวจทางห้องปฏิบัติการ

• การตรวจเลือด: เพาะเชื้อเพื่อหาเชื้อก่อโรคที่ก่อให้เกิดเยื่อหุ้มสมองอักเสบ
• การเจาะน้ำไขสันหลัง (Lumbar puncture) เพื่อประเมิน:
  • ปริมาณเม็ดเลือดขาว
  • ชนิดของเม็ดเลือดขาว
  • ระดับน้ำตาลและโปรตีน
  • การเพาะเชื้อและตรวจหาเชื้อก่อโรคที่ก่อให้เกิดเยื่อหุ้มสมองอักเสบ

3. การถ่ายภาพสมอง

• CT Scan 
• MRI 

เพื่อหาการอักเสบหรือภาวะแทรกซ้อนในสมอง

4. การตรวจการได้ยิน

ผู้ป่วยทุกรายควรได้รับการตรวจการได้ยิน:

• ในระหว่างการรักษา
• หลังจากหายดีแล้ว โดยควรตรวจติดตามผลการได้ยินเป็นระยะๆอย่างสม่ำเสมอ

สำหรับการตรวจการได้ยินในเด็กเล็กและทารก

ในกรณีของเด็กทารกหรือเด็กเล็กที่ยังไม่สามารถตอบสนองต่อการทดสอบทางพฤติกรรมได้ แพทย์จะใช้วิธีการตรวจคัดกรองที่เหมาะสมกับวัย ได้แก่:

• การตรวจ OAE (Otoacoustic Emissions)
  เป็นการวัดเสียงสะท้อนที่เกิดจากเซลล์ขนในหูชั้นใน โดยใช้อุปกรณ์ขนาดเล็กปล่อยเสียงเข้าไปในช่องหู

• • ใช้เวลารวดเร็ว ไม่เจ็บ แต่ผู้ป่วยต้องอยู่นิ่งๆขณะตรวจ
  • หากผลตรวจไม่ปกติ อาจบ่งชี้ว่ามีปัญหาในการได้ยินระดับหนึ่งซึ่งจำเป็นต้องส่งตรวจอย่างอื่นเพิ่มเติมอีกเพื่อประกอบการวินิจฉัยโรค

• การตรวจ ABR (Auditory Brainstem Response)
  เป็นการตรวจคลื่นไฟฟ้าที่สมองตอบสนองต่อเสียง โดยติดเซ็นเซอร์ที่ศีรษะและหูของเด็กเพื่อตรวจจับสัญญาณ
  • ใช้สำหรับคัดกรองหรือวินิจฉัยปัญหาการได้ยินในทารกหรือเด็กที่มีความเสี่ยง
  • มักใช้ร่วมกับ OAE เพื่อความแม่นยำในการวินิจฉัยโรค

📌 สิ่งที่ควรรู้: เด็กทารกควรได้รับการตรวจคัดกรองการได้ยินภายใน 1 เดือนหลังคลอด หากพบความผิดปกติ ควรได้รับการวินิจฉัยให้ได้ก่อนอายุ 3 เดือน และเริ่มการฟื้นฟูไม่เกิน 6 เดือน เพื่อให้เด็กมีโอกาสพัฒนาทักษะทางภาษาและการสื่อสารได้ใกล้เคียงเด็กปกติมากที่สุด

การรักษาโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ

1. การรักษาเยื่อหุ้มสมองอักเสบจากแบคทีเรีย (เร่งด่วน)

• ให้ยาปฏิชีวนะทางเส้นเลือดดำทันที
• ให้ยาลดการอักเสบ
• ควบคุมไข้และความดันโลหิต

2. การรักษาเยื่อหุ้มสมองอักเสบจากไวรัส

• ให้ยาต้านไวรัสเฉพาะชนิด
• การรักษาแบบประคับประคอง

3. การรักษาเยื่อหุ้มสมองอักเสบจากเชื้อรา

• ให้ยาต้านเชื้อราตามความเหมาะสม

4. การรักษาแบบประคับประคอง

• ให้น้ำเกลือทางเส้นเลือด
• ลดไข้
• ควบคุมอาการชัก
• เฝ้าระวังภาวะแทรกซ้อน
• ติดตามอาการทางระบบประสาทอย่างใกล้ชิด

การฟื้นฟูการได้ยิน

1. การประเมินระดับการสูญเสียการได้ยิน

• การตรวจวัดระดับการได้ยินอย่างละเอียด เพื่อวางแผนการรักษาที่เหมาะสม

2. การใช้อุปกรณ์ช่วยฟัง

• เครื่องช่วยฟัง (Hearing Aid) 
  • เหมาะสำหรับผู้ที่สูญเสียการได้ยินเล็กน้อยถึงปานกลาง
  • ช่วยขยายเสียงให้ได้ยินเสียงดังและชัดเจนขึ้น
  • มีหลายรูปแบบตามความต้องการ
• ประสาทหูเทียม (Cochlear Implants) 
  • เหมาะสำหรับผู้ที่สูญเสียการได้ยินรุนแรงหรือหูหนวก
  • ใช้การกระตุ้นประสาทหูโดยตรงด้วยสัญญาณไฟฟ้า
  • ต้องผ่าตัดฝังอุปกรณ์

3. การฝึกฟังและฝึกพูดควบคู่
   การฝึกฟื้นฟูสมรรถภาพการฟังและการพูดร่วมกับการใช้อุปกรณ์ช่วยฟังด้วยถือเป็นสิ่งสำคัญในการฟื้นฟูการสื่อสารของผู้ที่มีปัญหาการได้ยิน โดยเฉพาะในเด็กเนื่องจากการฝึกฟังและการฝึกพูดสามารถช่วยให้เด็กที่สูญเสียการได้ยินสามารถพัฒนาทักษะการฟังและการพูดได้ดีขึ้น 

การป้องกันหูหนวกจากโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ

1. การป้องกันเบื้องต้น (ป้องกันตั้งแต่แรก)
   การฉีดวัคซีนป้องกันเยื่อหุ้มสมองอักเสบ เช่น

• วัคซีนฮิบ หรือ Hib (Haemophilus influenzae type b)
• วัคซีนนิวโมค็อคคัส (Pneumococcal vaccine)
• วัคซีนเมนิงโกค็อกคัส (Meningococcal vaccine) หรือวัคซีนไข้กาฬหลังแอ่น

📌 หมายเหตุ: แม้ว่าวัคซีนยังไม่สามารถป้องกันเชื้อทุกชนิดได้ แต่สามารถช่วยลดความเสี่ยงได้มาก

2. การดูแลเมื่อเริ่มมีอาการ

• รู้จักอาการเตือนภัย
• พบแพทย์ทันทีเมื่อมีอาการ
• ไม่รอช้าในการเข้ารับการรักษา เพราะการรักษาเร็วสามารถลดความเสี่ยงภาวะแทรกซ้อนได้

3. การติดตามและฟื้นฟูหลังป่วย

• ตรวจการได้ยินสม่ำเสมอ
• ฟื้นฟูสมรรถภาพการได้ยินตามคำแนะนำแพทย์

คำแนะนำในการดูแลการได้ยิน

• สำหรับผู้ป่วยที่เคยเป็นเยื่อหุ้มสมองอักเสบ
  • ตรวจการได้ยินสม่ำเสมอ ทุก 6-12 เดือน
  • สังเกตอาการเปลี่ยนแปลงทางการได้ยิน
  • ใช้อุปกรณ์ช่วยฟังตามที่แพทย์แนะนำ
  • เข้าร่วมโปรแกรมฟื้นฟูอย่างต่อเนื่อง
• สำหรับผู้ปกครองของเด็กที่เคยป่วยเป็นเยื่อหุ้มสมองอักเสบ
  • พาเด็กไปรับวัคซีนให้ครบตามกำหนด
  • สังเกตพัฒนาการทางภาษาของลูก
  • พาลูกไปตรวจการได้ยินหากมีพฤติกรรมน่าสงสัย
  • หาความรู้เกี่ยวกับการฟื้นฟูหลังป่วย

ป้องกันวันนี้ ดีกว่ารักษาทีหลัง

โรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ เป็นภาวะที่ไม่ควรมองข้าม การรู้เท่าทันโรคสามารถช่วยลดความเสี่ยงและป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้ โดยการปฏิบัติตัวดังนี้

• รักษาสุขอนามัย
• การดูแลสุขภาพขั้นพื้นฐาน 
• การรับวัคซีนให้ครบตามกำหนด
• การสังเกตอาการผิดปกติของร่างกาย 

ควรรีบพบแพทย์เมื่อตรวจพบอาการผิดปกติเพื่อรับการวินิจฉัยและรักษาอย่างทันท่วงที สามารถช่วยปกป้องการได้ยินและสุขภาพของเราในระยะยาวได้

❗️คำเตือน: หากคุณหรือบุตรหลานมีอาการไข้สูงทันที ปวดศีรษะอย่างรุนแรง คอแข็ง หรือซึมลงอย่างรวดเร็ว อย่ารอช้า ควรรีบไปพบแพทย์ทันที เพราะการรักษาเร็วคือกุญแจสำคัญในการลดความเสี่ยงสูญเสียการได้ยินถาวรและภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงอื่นๆ

หมายเหตุ: บทความนี้เป็นข้อมูลเพื่อการศึกษาเท่านั้น หากมีอาการสงสัย กรุณาปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญโดยตรง

สำหรับท่านใดที่ยังไม่เคยอ่านบทความตอนแรก ซึ่งเราได้พูดเกี่ยวกับ:
📌 เยื่อหุ้มสมองอักเสบคืออะไร?
📌 โรคนี้เกิดจากสาเหตุใด?
📌 ใครที่มีความเสี่ยงกับโรคนี้บ้าง?
อ่านตอนที่ 1 คลิกเลย

แหล่งอ้างอิง

World Health Organization (WHO)-Meningitis
World Health Organization (WHO)-Meningitis-Fact-Sheets
World Health Organization (WHO)-World report on hearing
Centers for Disease Control and Prevention (CDC)-meningitis
Centers for Disease Control and Prevention (CDC)-hearing-loss-children
Mayo Clinic – Meningitis Symptoms and Causes
AAP Publications
RAMA Channel
JAMA Network

• Facebook
• Twitter
• Line